Herkes kendisine ait olan kararları kendisi alır ve verir, kimse kimsenin işine karışmaz. Keza kurumlar ve devletler de böyledir. Bir devlet başka bir devletin işine karışmaz ve onun hakkında karar vermez. Kurumlarda da bu iş böyledir ve böyle olmalıdır. Yetkiler sorumluluklar ile mütenasip olarak verildiğinden herkes kendi sahip olduğu yetkiler dâhilindeki kararları alır.   Ancak; kişi veya aile olarak önemli konularda karar alırken enine boyuna düşünürüz veya birlikte karar alır, veririz. İşin içinden çıkamadığımız ve nasıl bir karara varacağımızı bilemediğimiz zamanlarda bir bilene veya o işin ehline, tecrübe sahibi büyüklerimize ve aile dostlarımıza sorar, danışır ondan sonra kararımızı veririz ve netleştiririz. Aynı şekilde küçük, büyük bütün kurum ve kuruluşlarında (Ticarethaneler, İşletmeler, Büyük iş Sahipleri ve Fabrikalar… vb.) karar verirlerken yetkili kurulları ile veya oluşturdukları bir komisyon marifeti ile enine boyuna düşünerek karar vermeleri gerekmektedir.   Şimdilik böyle bir ihtiyacınız olmamasına rağmen, ihtiyaç duyduğunuzda doğru bir karar alırken ne yapmalıyım diye düşünürseniz. Afallar ve şaşkınlık içinde bir çıkmaza doğru sürüklenerek yanlış kararlar alabilirsiniz. Doğru bir karara ulaşabilmek için nelerin dikkate alınması gerektiğini bilmeniz gerekecektir. Bu konuda benim de ilgimi çeken, askerlik mesleğime de uygun esaslı bilgiler sunan kaynak bir eser buldum. “Güvenlik Bilimleri Dergisinin Mayıs 2018-7 (1) sayısı.”   Adı geçen derginin bu sayısında işlenen konu “Karar Verme Yöntemleri ve Askeri Muharebe Fonksiyonları Alanlarına Yönelik Uygulamalarıdır.” Karar verme konusunda deneyimler ve önceki kararlar eleştirilirken veya yeni çıkan ve çıkabilecek zor durumlarda Kişi, Lider ve Komutanların (Karar Vericilerin) başvurmaları gereken bazı usüller vardır.   Uyarı! Bir Karargâha sahip olan komutanların Karar’a varmalarında İKİ çeşit karar vardır. Komutan Kendi Durum Muhakemesi sonrasında bir karara vardı ise bunun adı KARAR olur. Eğer Komutanın Karargâhı Karargah Durum Muhakemesi sonunda bir karara varmış ise bunun adı KARAR TEKLİFİ olur ve bu karar teklifi Komutan’a arz edilir. Uyarımız da bunun için yapılmıştır.   -Siz eğer: Durum Muhakemesi Nedir, Neden ve Nasıl Yapılır, Niçin Önemlidir, Formatı ve Maddeleri nelerdir? derseniz: Hemen hemen her ailede ve yakın çevremizde görevli veya emekli bir Muharip veya Muvazzaf Subay var olduğuna göre kendisinden gerekli bilgileri temin edebilirsiniz.(Durum Muhakemesi formatı internette de mevcuttur.) Buradaki usül ve yöntemler aşağıda açıklandığı gibi “Ani Çıkan Ortam ve Şartlardaki” kararlardır. Elde edilen bilgiler ışığında konunun incelemesi ve araştırması yapıldığında, özellikle asker kişilerin Karar Vericilerin/Komutanların zor zamanlarda (Muharebede) karar verebilmeleri amacı ile uygulamaları ve başvurmaları gereken usüller vardır.   Her zaman olduğu gibi “Karar Verme Ortamı” genel olarak şu ÜÇ hususu içeren ortamlardan oluşur. 1-Belirlilik vardır. 2-Belirsizlik vardır. 3-Çeşitli seviyelerdeki RİSK alma durumlarını içeren (gerektiren) ortamlardan oluşmaktadır. Karar Verme Sürecinde ise bu tür ortamların yanında; 1.Zamanlar Arasında Farklı Konumlandırmalar Olabilir; o zaman öyle idi, ama şimdi… o dün idi bugün öylemi, ah o zaman yanımda sen olacaktın, …vb. 2.Disiplinler Arası Etkileşimler Olabilir; bize göre öyle, biz olsaydık, onun anlayış tarzı, onlar olumsuz düşünce sahibi, geri kafalı, cahil, fakir ve yoksul, hiç mi görmedin, kara cahil, kör cahil, medeniyet görmemiş, onun yetişme tarzı..vb 3.Somut Olmayan Faktörlerin Değerlendirilmesi Gerekebilir; o zaman bu durum yoktu, bu durum bugün ortaya çıktı, ilk kez böyle bir şeyle karşılaşıyoruz, bu da nereden çıktı, bunun sonu ne olacak, ne olursa olsun ben böyle yapıyorum, kimse karışmasın… vb. -Gelişmeler bazen kararların ANİ gerçekleşen durumlara karşı RİSK alınmasını gerektirebilir; pat diye karşıma çıkınca öyle karar verdim ve ne yapacağımı şaşırdım, ne yapsaydım, sen olsan ne yapardın, sende olsan aynısını yapardın, insan ne yapacağını şaşırıyor, niçin durdurmadın, niçin saldırmadın, niçin ağzının payını vermedin, ben olsam… yapardım… vb. -Bazı zamanlarda ise; UZUN SÜREN inceleme sonucunda ayrıntılı ANALİZ gerektiren kararların alınmasını gerektirmektedir.(Adamakıllı düşünerek, enine boyuna düşünerek, bütün faktörleri düşünerek, en ince ayrıntısına kadar konuyu inceledikten sonra, ince eleyip sık dokuyarak, yok öyle boyacı küpü mü bu, bilmiyorsan bir bilene danış ve onun da görüşünü al, dı dı sının dı dısını da araştırmadan olmaz, bi sorsaydın söylerdim, akıl var mantık var, ...vb.)   -Kararlar ve Karar Çeşitleri: 1.İyi Kararlar, 2.Doğru Kararlar, 3.Zamanında Kararlar, 4.Basit Karar. 5.Ayrıntılı Kararlar gibi yönetimsel çözümlerdir. -Karar Verme Problemlerine Çözüm Bulmak İçin Başvurulacak Yollar Şunlar Olabilir: -Tecrübe ve yargılara dayalı Sezgilere’e göre verilen kararlar -Geçmişteki doğru ve hatalara dayalı Sınama/Yanılmaya dayanan kararlar -Tecrübeli olanların İzlenmesine dayanarak verilen kararlar -Benzer durumdaki diğer karar vericilerin Taklidi şeklindeki kararlar -Karar verme sürecinde en önemli husus; Kalitatif ve Kantitatif metotlar yardımı ile karar vericinin en doğru kararı vermiş olmasıdır. - Gelenekselde; Sezgi, Tecrübe ve Sınırlı Bilgi ile kararlar verilirdi. - Modern yaklaşımda; Sistematik ve bütünleştirilecek bir karar verme süreci yapısı öne çıkar. - Elde edilen bulgular çerçevesinde Kantitatif karar verme teknikleri karar vericiyi iyi bir karar vermesi için desteklemektedir.   -Bu konuda ortaya çıkan yeni kavramlar: Kalitatif, Kantitatif, Analitik kimya, Analiz, Nitel ve Nicel kavramlarıdır. Bunların kısa tarif ve açıklamalarını yapacak olursak Kalitatif (Nitel) : Herhangi bir durumun, ya da kişinin ve olgunun özelliklerini, nasıl bir yapıya sahip olduğunu anlatan soyut kavramdır. Kantitatif (Nicel) :  Sayılabilen bir somut kavram olarak öne çıkıyor. Özellikle uzunluk, kısalık ile mesafe veya ağırlık gibi durumlarda nicel kelimesi cümle içinde kullanılır. -Analitik kimyada maddenin Analiz edilmesi için kullanılan iki işlem vardır.1incisi: Kalitatif,  2incisi Kantitatif’dir. Kalitatif Analiz: Bir maddenin (nitel) hangi element veya bileşenlerden meydana geldiğini bulmaya yarayan analiz türüne denir. Kantitatif Analiz: Maddenin içinde bulunan bileşenlerden her birinin miktarını bulmaya yarayan analiz türüne de Kantitatif Analiz denir.   -Artık burada geçen kalitatif ve kantitatif karar çeşitlerini de öğrendikten sonra geleneksel ve modern yaklaşım ile en doğru karara varabiliriz. Karar verdikten ve bir iş ve eylemde, girişimde bulunduktan sonra, genelde geriye dönüş mümkün olmaz. Tahmin edilemeyen riskler ortaya çıkabilir. Günlük hayatta geriye dönüşü mümkün olan kararlar ile meydana gelebilecek ve/veya oluşabilecek riskler karar vericiler tarafından göğüslenebiliyorsa ya da tolore edilip değersizleştirilebiliyorsa zaten bir sorun ve problem çıkmaz. Sonuç: Yapacağınız her türlü iş, eylem, girişim ve faaliyet konusunda karar vermeden önce iyi düşününüz, düşünmeden karar vermeyiniz. Ancak Amerika’yı ilk siz keşfetmiyorsunuz bunu da bilmelisiniz. Konu üzerinde KARA KARA düşünmeyiniz, mutlaka selamete çıkacağınıza ve başarıya ulaşacağınıza inanın, büyük bir AZİM ve KARARLILIK içerisinde olun. En kötü karar bile KARARSIZ olmaktan daha iyidir. Geçmişteki tecrübe ve sezgilere dayalı kararlardan da istifade ediniz. Benzer durumlarla ilgili olarak sizden önceki karar vericileri de izleyebilirsiniz.   Konu ile ilgili olarak; maşa varken ateşi elinizle tutmayın, sütten ağzı yanıp yoğurdu bile üfleyerek yiyenlere de hak verin, gözünüzün önündeki görünüp duran köye varmak için kimseden kılavuzluk falan istemeyin, Allah size akıl vermiş onu kullanın, akıl var mantık var diye söyleyen sizsiniz.   -Önemli konularda karar alırken, en ince ayrıntısına kadar konuyu inceleyin ve araştırın, ince ELEYİN ve sık DOKUYUN, bir bilene danışın ve onun da görüşünü alın, her şeyi ben bilirim, her şeye ben karar veririm devri çok gerilerde kaldı, çağı yakalayın, yaşadığımız çağdaki ilim, bilim ve teknik alandaki gelişmelerin ışığında doğru, etkili ve uygun kararlar alın. Allah hepimize zihin açıklığı versin sağlıcakla kalın.    03 MART 2025 Muharrem KAYNAK